>

Hier in Europa

Heer: Het Europa van Maastricht

Een samenwerking van

logo studio europa maastricht

Medegefinancierd door de Europese Unie

EU logo

Het verdrag dat Europa verbindt

Maastricht is de kraamkamer van het Europa van vandaag. Met het bekende Verdrag van Maastricht richtten de Europese regeringsleiders in 1992 de EU op en breidden ze de samenwerking aanzienlijk uit. Het leven van gewone Europeanen is sindsdien enorm veranderd. Grenzen zijn vervaagd, zowel de fysieke als de mentale. En met hen ook een deel van de houvast die ze eens leken te bieden.

Tegelijkertijd zijn er nieuwe deuren geopend en banden gesmeed. We betalen met de euro. En Europeanen werken meer samen dan ooit. Niet alleen in de Brusselse EU-instituties, maar op alle niveaus. In bedrijven, scholen, universiteiten en lokale en regionale organisaties en overheden. Steeds meer Europeanen trouwen, wonen en werken over de grens.

Overal in Europa werken mensen samen aan problemen die niet stoppen bij de landsgrens. Op de website van de EU protects campagne vind je veel persoonlijke verhalen van Europeanen die werken aan bijvoorbeeld de bestrijding van georganiseerde misdaad, de bescherming tegen de gevolgen van klimaatverandering en de aanpak van een wereldwijde pandemie zoals COVID-19.

Steeds meer Europeanen zijn zich er ook van bewust dat veel uitdagingen en problemen die ze tegenkomen niet ophouden bij de landsgrenzen. En dat echte oplossingen pas gevonden worden als ze de handen ineenslaan. Datzelfde geldt voor het benutten van de vele nieuwe kansen en mogelijkheden die het huidige Europa biedt.

Dat Europa is nog lang niet af. Er wordt nog dagelijks aan gesleuteld. Op Europees, nationaal en lokaal niveau.

Als je wilt weten waar Europese integratie over gaat. Wat het betekent voor jou, in je dagelijks leven. Dan kun je naar Brussel. Je kunt ook gewoon de straat op, de hoek om en op onderzoek gaan in je eigen buurt. Dat hebben we gedaan. Hier, in Heer, een van de vele bijzondere ‘gewone’ wijken die Europa rijk is. We hebben veel geleerd. En veel te vertellen.

Wie Europa wil kennen neemt kennis van de (Europese) verhalen van Heer!

Een Europese mijlpaal

Dit Verdrag markeert een nieuwe etappe in het proces van totstandbrenging van een steeds hechter verbond tussen de volkeren van Europa, waarin de besluiten in zo groot mogelijke openheid en zo dicht mogelijk bij de burger worden genomen.

Artikel 1 van het Verdrag van Maastricht, 7 februari 1992

 

Hear in Europa: Beluister een compositie geïnspireerd op ‘Ode an die Freude’, het officiële volkslied van de Europese Unie, met invloeden van ‘Hier m’n dörrepke’, een lied waarin de schoonheid van het voormalige dorp Heer wordt bezongen.

Wat is de rol van Europa
in het Hier en Nu?

Elke Europese regio heeft een plek als Heer. Wat leren
lokale
verhalen ons over het Europa van
vandaag en morgen?

Heer als miniatuur Europa

Heer ligt op krap een half uur lopen van het stadscentrum, in het zuidoostelijk deel van Maastricht. De wijk hoort nog niet zo lang bij de stad. Tot 1970 was het een zelfstandige gemeente. Heer – hier, in lokaal dialect – heeft zijn eigen karakter altijd behouden. De Heerdenaren koesteren hun lokale tradities, gemeenschap en cultuur.

Tegelijkertijd is Heer altijd sterk verbonden geweest met zijn wijde omgeving. Aken en Luik liggen op een steenworp afstand. Die verbondenheid is sinds het Verdrag van Maastricht en oprichting van de EU alleen maar sterker geworden.

“Samen met mijn moeder en broer gingen we regelmatig winkelen in Aken, we namen dan de bus vanuit Heer.”

Als inwoners van de dynamische euregio hebben Heerdenaren dagelijks te maken met de vele grensoverschrijdende vraagstukken die elke Europeaan raken: milieu, migratie, veiligheid, regionaal ondernemen en ga zo maar door.

Zo heeft Heer de afgelopen jaren zijn gemeenschap en straten zien veranderen. Bewoners, winkels en bedrijven vertrokken, andere kwamen. Sommige nieuwkomers hadden een heel andere achtergrond. Dat vroeg om aanpassing, van beide kanten. Maar het bood vaak ook onvermoede nieuwe mogelijkheden, die de gemeenschap graag benut.

Dit geldt ook voor andere Europese uitdagingen, zoals klimaatverandering. In Heer wordt er bijvoorbeeld volop nagedacht en geëxperimenteerd om een groenere toekomst voor de gehele gemeenschap veilig te stellen.

Heer is een unieke microkosmos: een Europa in het klein. Dat hoor je, dat zie je, dat voel je. Op elke straathoek. Heer leert je Europa kennen, ‘streetwise’.

Verschuivende grenzen

Steeds weer vertellen de Heerdenaren over het verschuiven van lokale grenzen. Ooit hoorde Scharn bij de gemeente Heer, net als Cadier en Keer en Bemelen (die nu bij Eijsden-Margraten horen, dat op zijn beurt weer een recent samengaan is van de gemeenten Eijsden en Margraten). De grens van de parochie Heer liep volgens de één door de Dampstraat en volgens de ander door de Adelbert van Scharnlaan: de zuidzijde van de straat was Heer en de noordelijke kant hoorde bij Scharn. De huidige wijk- en postcodegrens loopt dan weer over de Akersteenweg, waarbij een stukje Heer dus feitelijk onder Scharn valt. Tegelijkertijd vallen beide nu als gelijkwaardige wijken onder Maastricht. Net als in Europa vallen administratieve grenzen niet altijd samen met culturele- of andere historisch bepaalde scheidslijnen, met levendig debat als resultaat.

Op lokaal niveau werd dat debat lange tijd bepaald door de ‘annexatie’ van de gemeente Heer door Maastricht, 1 juli 1970. Nu, exact 50 jaar later vertellen veel Heerdenaren dat ze op dezelfde dag de vlag het liefst halfstok hangen om deze samenvoeging te herdenken. In hun ogen werd een rijke en levendige gemeente de nek omgedraaid door een buurgemeente die ‘moest’ groeien.

De annexatie van Heer zou je ‘management of decline’ op microniveau kunnen noemen. Een Maastrichtenaar trok de vergelijking met een groter schaalniveau: één van de redenen voor oprichting van de (voorloper van de) Europese Unie bijvoorbeeld was volgens hem het inleveren van wereldmacht door de Europese landen, onder andere door het verzelfstandigingsproces van voormalige koloniën. De Europese landen zochten manieren om overeind te blijven tussen andere, sterker wordende wereldmachten, met intensievere samenwerking (en uiteindelijk de Europese Unie) als resultaat.

Ook Heer is sinds 1820 qua grondgebied steeds kleiner geworden, om uiteindelijk op te gaan in de Gemeente Maastricht. Dit wordt door sommige Heerdenaren nog steeds als een verlies gezien maar er ontstaat natuurlijk ook een kracht: de kracht van samenwerking.

De grenzen in Heer zijn dus een interessant gespreksonderwerp, maar niet eerder was de Nederlands-Belgische grens in de regio helemaal afgesloten.

“De grenzen zijn nog nooit zo dicht geweest als nu, tijdens de coronacrisis. Vroeger, ook vóór Schengen en de Europese Unie, kon je er gewoon door hoor.”

Was de EU misschien veel dichterbij dan we altijd dachten? Realiseren we ons dat pas door de coronacrisis, die gesloten grenzen en andere vrijheidsbeperkingen met zich meebracht?

Divers Heer

Aan de talen die op straat worden gesproken, de verschillende eettentjes, maar ook de architectuur herken je de buitenlandse invloeden in Heer. Europa is voor de Colombiaanse uitbater van de fastfood-kraam op het Raadhuisplein een ‘oud continent’, en Maastricht een ‘typisch Nederlandse stad met Duitse en Franse elementen’. Inderdaad doet de architectuur als een mengelmoes aan, of een samengaan van verschillende tradities. In Heer is er natuursteen en zijn er Frans aandoende oude gebouwen te vinden, waaronder enkele kloosters met fraaie trappen en sierlijke gietijzeren balustrades.

Maar ook oudere boerderijen van typisch materiaal uit de regio zoals mergel, woningbouw van oer-Hollandse baksteen, voorzien van houten luiken naast de ramen en een Nederlandse vlag die een recent geslaagde scholier trots heeft buiten gehangen, aangelicht door lantaarnpalen voorzien van bloembakken waar een flinke hoeveelheid liefdevol verzorgde bloemen uit prijkt die dan weer heel Duits aandoen.

Multicultureel opvoeden

Een Nederlandse moeder en Portugese vader uit Heer voeden hun kinderen bewust op volgens beide culturen, om een dubbele identiteit mee te geven. Dat is volgens hen waardevol en belangrijk: ‘het verbreedt hun horizon en zorgt ervoor dat ze straks goed om kunnen gaan met een diverse samenleving’. In Heer wordt daar al een klein beetje aan gewerkt: het dorpse en rustig karakter, de nabijheid van de Universiteit Maastricht maar ook de vlotte toegang naar trein en autosnelweg trekken internationale studenten en expats die de gemeenschap een licht internationaal karakter geven.

Een buurt binnen een buurt

“Ik ben opgegroeid met onze cultuur, het geloof, het samenzijn. Het is voor mij normaal, ik kan het eigenlijk niet in woorden omschrijven. Ik denk dat de meeste mensen buiten Heer niet weten dat er een Molukse buurt is – best wel vreemd, want wij zijn deel van de Nederlandse geschiedenis.”

Sayomi (20) woont in de Molukse buurt.

“Wat Europa voor mij is? Nou, dat bent U bijvoorbeeld, als ik u zo hoor. U komt uit Vlaanderen, toch? Dat is voor mij Europa: verscheidenheid en diversiteit, en dat uit zich dus – bijvoorbeeld – in verschillende talen!”

Annemarie Penn-te Strake, Burgemeester van Maastricht

Tour de France

Vol trots laat een Heerdenaar het Limburgs Dagblad van 28 januari 1969 zien: niet Maastricht maar Heer zal de startplaats zijn van de derde etappe van de Tour de France in dat jaar. De renners zullen volgens het routeboek van de Schoolstraat via De Planck naar Charleville rijden.

Harmonie

“De twee elkaar beconcurrerende harmonieën uit Heer speelden voor de allereerste keer samen op het voetbalveld van RKSV Heer vlak na de ‘annexatie’ door Maastricht in 1970. Het klopt dus dat een ramp of traumatische gebeurtenis mensen samenbrengt!”

Ondanks deze samenkomst zijn beide harmonieën nog steeds onafhankelijk: Er is ‘de Koninklijke’, die repeteert in de ‘Herremeniezaal’ en ‘Heer Vooruit’ met als thuisbasis Gemeenschapshuis Aen de Wan. Regelmatig werkt de harmonie samen met collega-harmonieën over de landsgrens heen. De Koninklijke Harmonie bijvoorbeeld ontmoet iedere twee jaar Vlaamse harmonieën en fanfares op een Euregionaal concours: “Dit jaar zouden ze in de Kathedraal van Hasselt optreden, maar dat ging natuurlijk niet door vanwege corona. Van de tien deelnemende korpsen zouden er acht uit Nederland zijn geweest. Alleen de Nederlandse korpsen hebben nog echte kostuums, in België lopen ze steeds meer in witte blouse en zwarte broek. Daarom lopen ze daar ook niet meer met echte ‘optochten’ mee”. De harmonie uit Noorbeek werkt al langer samen met Voeren. Daar rijdt er elke week een bus tussen beide dorpen om de leden met elkaar te laten repeteren. Er schijnen wel steeds minder leden uit België te komen, de overblijvende ‘Belgen’ gebruiken nu ook de kostuums van de harmonie uit Noorbeek. Een waarachtig grensoverschrijdende harmonie dus!

“Als ik heel eerlijk ben: dit is een groot en belangrijk deel van mijn leven. Het muziek maken met elkaar, dat is zo heerlijk. De vereniging, de mensen: ik ben daar vanaf mijn zevende opgegroeid. Het is mijn tweede familie geworden.”

Sven (20) zit al dertien jaar bij de Koninklijke Harmonie van Heer.

Green Deal

 

Van boer tot bord zonder kassen en kilometers

Klimaatverandering is een complex en gelaagd probleem. De gevolgen zijn divers en niet overal even duidelijk merkbaar. Zo heeft Heer er vooralsnog weinig last van. Tegelijkertijd toont wetenschappelijk onderzoek aan dat we snel drastische stappen moeten zetten om de uitstoot van bijvoorbeeld stikstof, temperatuurstijging en verdroging te beperken. Ook op lokaal niveau. Want alle beetjes helpen.

Groene Loper

Niet ver van Heer ligt de Groene Loper, een lange laan met bomen waar voetgangers en fietsers volop de ruimte hebben. Tot enkele jaren geleden werd er wel eens gezegd dat je tussen Amsterdam en Genua alleen in Maastricht een stoplicht tegen kwam. Waar nu de Groene Loper ligt, liep de A2 dwars door een rustig woonwijk. Nu ligt de A2 als tunnel onder de autoluwe laan, een enorme investering die deels met EU-geld is gefinancierd en heeft bijgedragen aan een flinke verbetering van de luchtkwaliteit.

In 2015 kwamen landen vanuit de hele wereld in Parijs bijeen om klimaatafspraken te maken. De Europese Unie heeft dit vervolgens uitgewerkt in een lange termijnstrategie met als doel: een klimaat neutrale EU in 2050 (0% broeikasgasuitstoot). Alle EU-lidstaten waaronder Nederland vertalen dit in een nationale aanpak.
Om het nationale beleid van 27 Europese lidstaten op elkaar te laten aansluiten en om de lusten en lasten van de duurzame transitie eerlijk te verdelen, heeft de Europese Commissie onder leiding van Frans Timmermans in 2019 de Green Deal opgezet.

“Bij de laatste Europese verkiezingen heb ik op Frans Timmermans gestemd. Toen hij niet in het Europese Parlement aan de slag ging, maar bij de Europese Commissie met die Green Deal, ben ik mijn hoop in de EU echt verloren”, vertelt een Heerdenaar op het Raadhuisplein, één van de pleinen in Heer die vooral als parkeerplaats gebruikt worden. Er is niet één laadpaal of ander kenmerk van een toegenomen klimaatbewustzijn te zien. Fiets-infrastructuur? In Heer lijkt alleen de auto te bestaan. Klimaatproblemen? Flauwekul, bedacht door machtsbeluste politici uit Den Haag en Brussel, komen enkele Heerdenaren vertellen.

Tegelijkertijd zijn er behoorlijk wat inwoners actief in meerdere tuininitiatieven in en om Heer, gestimuleerd door gezondheid, klimaatproblemen en de oorzaken ervan: niet alleen in de LOCOtuinen maar ook in de Hof van Heer worden de handen in de aarde gestoken. De Hof van Heer wil een ontmoetingsplek zijn die aanzet tot actie. Een voormalige ezelweide die al jaren niet gebruikt werd is door een aantal initiatiefnemers omgevormd tot een Buurt-Tuinderij die niet alleen volgens de principes van de permacultuur voedsel verbouwd maar – misschien nog meer dan dat – een sociaal buurtproject is voor alle leeftijden.

Heer is op microschaal een vruchtbare grond voor discussie over grote thema’s die niet alleen Heer raken. Daarover gaat het volgende verhaal.

Terug naar de wortels: hoe de akker van LOCOtuinen een zaadje plant voor Europa

Met één been sta je in woonwijk Heer, met het andere in het Savelsbos, aan het begin van de glooiende Zuid-Limburgse heuvels. Mensen komen af en aan om verse groenten, fruit en bloemen te plukken. Een aantal uit hout getimmerde blokletters is subtiel te zien tussen de groepjes bomen aan de rand van het bos door. Als je goed kijkt, zie je wat er staat: LOCOtuinen.

De akker van LOCOtuinen

De LOCOtuinen, naar het model van community-supported agriculture, groeide in zes jaar uit tot een vereniging van ongeveer 160 gezinnen die wekelijks groente, fruit en inmiddels ook bloemen komen oogsten en plukken. Word je lid, dan ben je eigenlijk ook direct mede-eigenaar van de coöperatie: de gemeenschap deelt samen de winst, maar ook het verlies van een mislukte oogst. De community draait volledig op eerlijkheid: “We zijn transparant naar onze leden: we delen wat we doen op het veld en ze zien het ook”, zegt boer Freek Mennen (30), die samen met zijn vriendin Roos het land onderhoudt.

Op het land zien we drie generaties samen oogsten. Dochter woont hier in de straat, opa woont in De Heeg, een wijk hier in de buurt, en kleinzoon gaat vaak mee naar het land. Hij moet voelen wat groente is, dat sommige bonen verkleuren als je ze kookt. Vandaag verzamelt hij verse kapucijners in een leeg emmertje dat voor hem op maat lijkt gemaakt – ooit zaten er snoeptomaatjes van de supermarkt in. Verderop staat Freek onkruid te wieden: vandaag zijn de courgettes aan de beurt om geschoffeld te worden.

Boer Freek, vriendin Roos en dochters Suzanna & Marlena
Het botst nog wel eens tussen boeren, vissers en voorstanders van een snelle verduurzaming van de samenleving. In Nederland werd dit duidelijk door de boerenprotesten naar aanleiding van de juridische uitspraken over stikstofvermindering en het debat rondom pulsvissen.

Lonnie (30) staat te oogsten op de akker: “Ik ben vanuit het centrum komen fietsen. Hier in Heer krijg je meteen een soort landelijk gevoel. Het staat los van de drukte van de stad, het is hier gemoedelijk.” Ze kent de LOCOtuinen via een Italiaanse vriendin die in Heer woont en op zoek was naar een plek die tegenwicht biedt voor bespoten groenten uit de supermarkt, waar je groenten kunt krijgen die net zo vers zijn als in Italië. Freek benadrukt het belang van vers eten: “Mensen, vooral in de stad, zijn het contact verloren met de natuur, met hun voeding.” Wat is er dan mis met het snoeptomaatje dat wordt ingevlogen vanuit de andere kant van Europa of gekweekt een kas?

“Het is heel belangrijk om weer meer seizoensgebonden en lokaal te eten om het klimaatprobleem te tackelen.”

Anne Lefèvre – LOCOtuinen Maastricht

Niet alleen de kassen en kilometers moeten uit het proces van boer tot bord worden gehaald: “Wij gebruiken geen pesticiden of herbiciden, dat is in de strijd tegen het klimaatprobleem ook een belangrijke zet”, laat Anne weten. “We willen geen planten laten groeien op plekken en in seizoenen waarvoor ze niet zijn gemaakt. Door dat niet te doen, help je de natuur een handje om zichzelf terug te vinden.”

Op 20 mei publiceerde de Europese Commissie een voorstel voor zowel een nieuwe biodiversiteitsstrategie alsook een “van boer tot bord”-strategie, voor een eerlijk, gezond en milieuvriendelijk voedselsysteem.

Ondanks de doelstellingen van de EU gaat de transitie naar duurzame landbouw, zoals geformuleerd in de Green Deal, op Europees niveau vooralsnog te langzaam, vonden de initiatiefnemers van de LOCOtuin. Het idee voor de zelfoogstakker in Heer ontstond acht jaar geleden; nog voordat het wereldwijde Parijse klimaatakkoord werd gepresenteerd, Greta Thunberg de barricaden op ging en de Green Deal werd voorgesteld.

In Rusland lag de concrete oplossing daarentegen al meer dan duizend jaar klaar. Veel Russen hebben een moestuin bij hun huis, een dacha-tuin. De zelfgekweekte gewassen uit deze tuintjes zijn niet alleen bedoeld om de eigen familie te voeden, maar vormen ook een belangrijk onderdeel van de lokale economie, zowel in rurale als stedelijke gebieden. Een initiatief als de LOCOtuinen is een goed voorbeeld van hoe zulke kleinschalige landbouw functioneert in een stad als Maastricht. Freek benoemt het al: “We creëren eigenlijk onze lokale economie.”

Frans Timmermans, vicepresident van de Europese Commissie zei het volgende over deze doelstellingen: “De biodiversiteitsstrategie en de ‘van boer tot bord’-strategie staan centraal in de Green Deal en tonen de weg naar een betere balans tussen natuur, voedselsystemen en biodiversiteit om de gezondheid en het welzijn van onze mensen te beschermen en tegelijkertijd het concurrentievermogen en de veerkracht van de EU te vergroten.”
Suzanna, dochter van Freek

Maar het economische aspect is eigenlijk slechts een klein deel van het verhaal: de community is minstens net zo duurzaam als het landbouwproces. Dat voel je aan de sfeer op het land. De leden van de vereniging groeten elkaar tijdens het oogsten en sommige helpen Freek op vrijwillige basis met de werkzaamheden op het land. Ook ondersteunen ze elkaar bij alledaagse vragen: zo vormt een aantal leden een kookwerkgroep, maar kunnen ze ook met vragen over lastige puberzonen bij elkaar terecht.

In Brussel begint de lokale invalshoek intussen ook steeds meer te dagen: op 15 juni 2020 presenteerde de Europese Commissie ‘Green Deal Going Local’, een werkgroep die lokale en regionale duurzame projecten stimuleert, bijvoorbeeld door middel van subsidie. Zulke ondersteuning laat de LOCOtuinen echter liever aan zich voorbij gaan. “Waar het mis is gegaan, is dat we te groot aan het denken waren: grote boeren ontvangen vaak grote bedragen. Volgens mij willen we juist met zijn allen terug naar kleinschaligheid. Bij LOCOtuinen komen we er wel met ons kleine ledenkapitaaltje. Waarom zou je de overheid daarbij nodig hebben? We proberen onafhankelijk te zijn: we doen het lekker op onze eigen manier ”, aldus Freek. Maar of kleinschaligheid de oplossing is voor Europa is maar de vraag. In Heer denken ze van niet.

Naast de Green Deal wordt het Gemeenschappelijke (Europese) Landbouw Beleid (GLB) al decennialang vanuit Brussel vormgegeven om boeren in heel Europa van een stabiel inkomen te voorzien. Lidstaten vertalen de overkoepelende strategie naar nationale beleidsdoelstellingen. Met zogenaamde ‘eco-regelingen’ zal er flink veel financiering vrijkomen om duurzamere praktijken zoals biologische landbouw te stimuleren. In juni 2018 presenteerde de Europese Commissie al voorstellen voor een herziening van de GLB voor na 2020. Het geld dat naar het GLB gaat is veruit de grootste kostenpost in het Europese meerjarenbegroting waar in 2020 nog over besloten dient te worden door de lidstaten. Hoewel de GLB en de Green Deal twee aparte trajecten zijn binnen de Europese Commissie, is er veel ruimte en ambitie om beide beter met elkaar te integreren.

Ben jij bezig met duurzaamheid in jouw omgeving of zie je interessante initiatieven om je heen ontstaan?

Ondernemerschap

Flexibel ondernemerschap in de Euregio

Heer kenmerkt zich door vele lokale speciaalzaken. De ondernemers staan echter onder druk door de opkomst van webwinkels en zijn genoodzaakt zich opnieuw uit te vinden.

De afgelopen tien jaar zijn er veel winkels uit het straatbeeld verdwenen. In tijden van ‘vandaag besteld, morgen in huis’ proberen de overgebleven winkeliers het hoofd boven water te houden. Sommige lokale ondernemers slagen er in weerstand te bieden tegen internationaal opererende webwinkels.

Met de komst van grote digitale e-commerce bedrijven als Amazon, Alibaba Express maar ook bijvoorbeeld het Nederlandse Bol.com, en de groeiende afhankelijkheid van de advertentiemodellen van Facebook en Google, heeft het midden-en kleinbedrijf in Europa het soms zwaar te verduren.

Het is zeker niet voor het eerst dat ondernemers in Heer flexibele ondernemers blijken. Zo vertelt een inwoner: “Ik was ondernemer met een zaak in Maastricht en zette mijn geld op een Duitse bank. Nu kan ik dat wel vertellen want dat is toch allemaal verjaard. Daar ging ik dan iedere week naartoe. De directeur daar was een Waal, uit Luik. Dit zal rond 1970 geweest zijn.” Hierna vertelt zijn gesprekspartner dat hij zijn geld naar de KBC-bank in Lanaken bracht. Dat was nog eens grensoverschrijdend ondernemen.

Opvallend in Heer zijn ook de plaquettes bevestigd op de oude woningen. Ze geven aan bij welke verzekeringsmaatschappij het betreffende pand ondergebracht was, zoals A.G. Bruxelles en Lloyd Belge Anvers. Laat dit zien dat grensoverschrijdend verzekeren vroeger misschien wel makkelijker was dan nu?

Je zou verwachten dat grensoverschrijdend ondernemen met de verdwijning van grenzen makkelijker is geworden, maar in realiteit valt dat soms nog best tegen. Vooral door de coronacrisis werd dit zichtbaar. De (Nederlandse) bloemenwinkel Leliveld, gelegen aan de Brusselseweg in Maastricht, ligt zó dicht tegen de grens met België dat de uitgestalde voorraad bloemen vóór de winkel zowel links als rechts van de grenspaal staat. Omdat de corona-maatregelen in Nederland anders zijn dan in België mocht Leliveld open zijn, in tegenstelling tot haar Belgische branchegenoten.

Toch gaan veel zaken nu veel sneller. Zo vertelt een bewoner, “Geen geld meer wisselen! Dat is toch wel het belangrijkste als ik aan Europa denk. Hier had je steeds Belgische Franken nodig, maar ook Duitse Marken en soms Franse Franken. Steeds moest je het weer wisselen als je een beetje over had. Wat later konden we dan gewoon ons geld afhalen bij elke pinautomaat, en ik denk dat je nu overal wel met je bankpas terechtkunt. Dat is nu wel heel handig, en een stuk goedkoper!”

Ook voor grensarbeiders is het een stuk eenvoudiger geworden. Een Heerdenaar die verantwoordelijk was voor de facilitaire dienst van de Rechtbank vertelde dat Belgische werknemers een Nederlandse bankrekening dienden te openen omdat hun loon niet op een buitenlandse rekening gestort kon worden. Ze woonden dichter bij hun werk dan hijzelf maar het systeem maakte enkel onderscheid tussen Nederlander en buitenlander, met allerlei praktische problemen van dien. Europese aanbestedingen, ook dat was nogal wat. “Veel papierwerk, telkens uitgebreide bestekken opmaken maar vooral: er werd in het begin alleen maar op kostprijs geselecteerd. Een lokale wasserij waar al jaren mee gewerkt werd en die goed bekend was met de procedures maakte geen kans meer op de opdracht omdat de prijs daar net te hoog was. Nu is dat beter geregeld: het gaat niet meer alleen om de prijs.”

Deze Euregio heeft baat bij de open grenzen en subsidies van de EU. “Europa heeft veel geld in deze regio gestopt: vooral direct na de mijnsluitingen: data in de oostelijke mijnstreek, gezondheid en de universiteit in Maastricht, chemie en technologie in de westelijke mijnstreek.”

De ondernemers zijn dus wel wat gewend op het gebied van flexibel ondernemen. Toch zijn de uitdagingen van nu wel erg groot, want hoe concurreer je met een Chinees of Amerikaans miljardenbedrijf dat online makkelijk klanten aan zich kan binden? Daar gaat het volgende verhaal over.

De winkelstraat in de uitverkoop

De families Hoenjet en Beckers kijken door de etalages van hun winkels op elkaar uit. Dat doen ze al ruim zestig jaar. Hugo Hoenjet verkoopt sinds een jaar of tien feestartikelen en vuurwerk in de winkel waar zijn vader sinds 1959 speelgoed verkocht. Aan de overkant van de straat bevindt zich sinds 1940 Electro Beckers. ‘Alles met een stekker koop je bij de Becker’, prijkt er op de ruit van de winkel waar de grootvader van Peter Beckers tachtig jaar geleden begon met het verkopen van radio’s.

Niet alle speciaalzaken in de winkelstraat mengen zich direct op het strijdtoneel van het tijdperk van webwinkelen. De schoenmaker en stoffeerder geven aan nauwelijks geraakt te worden door het verschuivende consumptiegedrag. De voormalige speelgoedwinkel en de electronicazaak hebben er daarentegen al een aantal jaren flink onder te lijden.

“Wij hebben heel veel kinderen blij gemaakt,” zegt Hugo Hoenjet wanneer hij vertelt over de speelgoedwinkel van zijn ouders. Ze verkochten vroeger onder meer bordspellen en houten speelgoed, maar de kinderen van nu kopen vooral games – en die zijn veelal online te koop. Hoenjet zag zich genoodzaakt het assortiment van zijn winkel te veranderen. Hij verkoopt vooral feestartikelen en carnavalskostuums, sinds een jaar of tien ook via een webwinkel. De transformatie voelt noodgedwongen: “Het allerliefst was ik een ouderwetse winkelier geweest, net als mijn vader.”

De Europese Commissie is verantwoordelijk voor het mededingingsbeleid binnen de Europese interne markt. In samenspraak met de nationale overheden zorgt de Europese Commissie ervoor dat alle bedrijven in de EU op gelijke voet en eerlijk met elkaar kunnen concurreren. Het beleid voorkomt de totstandkoming van monopolie-bedrijven zodat de consument een eerlijkste prijs blijft betalen. Het mededingingsbeleid is daarmee essentieel voor het goed functioneren van de Europese economie.

Ook de familie Beckers heeft door de jaren heen haar winkel aangepast om aan de veranderde vraag te voldoen en de concurrentie bij te benen. “Ik vis de krenten uit de pap” vertelt eigenaar Peter Beckers. “Je probeert met de grote ketens en webwinkels te concurreren door producten die in de aanbieding zijn in te kopen. Maar het is vechten tegen de bierkaai. De landelijke en Europese politiek verkiezen het behoud van banen boven het heffen van belastingen op multinationals.” Hij wijst naar de computer die achter de toonbank staat. “Het zou gelijke monniken, gelijke kappen moeten zijn. Dat is het zeer zeker niet.”

Dat de webwinkels het overnemen van de winkelstraat is goed terug te zien in de Nederlandse cijfers. In 2019 moesten ruim 2700 winkels hun deuren sluiten en ruim zeven procent van de 90.000 winkelpanden in Nederland staat op dit moment leeg.

Met de opkomst van Amerikaanse, Chinese maar ook Europese digitale grootmachten is een innovatief en daadkrachtig mededingingsbeleid nog nooit zo belangrijk geweest . De Europese consumentenorganisatie BEUC, die de belangen van Europese consumenten behartigt, publiceerde hier recentelijk een rapport over. Het rapport concludeert dat het idee van een zelfregulerende markt al lang niet meer voldoet. De Europese Commissie moet slachtvaardiger kunnen zijn in haar contacten met grote tech-bedrijven, maar moet tegelijkertijd ook streven naar een aantrekkelijk investeringsklimaat in de EU.

De Europese Commissie probeert de belangen van consumenten en lokale winkeliers te beschermen tegen de groeiende macht van de grote webwinkels. Dat doet zij onder andere door consumenten ervoor te waarschuwen dat veel producten die online worden gekocht geen Europese veiligheidskeurmerken hebben, iets wat de producten uit de lokale winkelstraat wel hebben.

Maar van harte gaat het allemaal niet. De EU onderhandelt samen met de Verenigde Staten over een digitaks om internationale regelgeving van de grond te krijgen voor techreuzen als Amazon, Facebook en Google. Maar de onderhandelingen hebben een impasse bereikt. Daarom hebben Italië en Frankrijk besloten om dan zelf maar een digitaks in te voeren.

Onder leiding van de Deense Eurocommissaris Margrethe Vestager werkt de Europese Commissie op dit moment aan maatregelen om grote tech-bedrijven te verplichten hun belasting in Europa af te dragen. Daarnaast zijn er ook voorstellen voor strengere doorlichting van buitenlandse investeringen uit bijvoorbeeld China in de Europese interne markt. Dit valt normaal buiten het Europese mededingingsbeleid. Tot 23 september 2020 kunnen belanghebbenden input en standpunten aanleveren.

“Dit is geen winkelstraat meer”, zegt Hugo Hoenjet terwijl hij over de toonbank leunt. Wanneer hij over de winkelstraat uit zijn jeugd spreekt, overheerst een melancholisch gevoel. “Speciaalzaken geven kleur aan een straat, leven aan een buurt.”

In de electronicawinkel aan de overkant van de straat vult Peter Beckers hem aan. In de voorbije jaren is de ooit zo drukke straat een deel van zijn karakter verloren. De melkboer heeft plaatsgemaakt voor de makelaar, de videotheek voor een verzekeringskantoor. “Ik ben er niet heel rouwig om, tijden veranderen, maar het is wel erg apart om te zien.”

Het aantal winkelvestigingen is in het afgelopen decennium (2010-2019) met ruim 11 procent gedaald. Volgens onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek zijn het met name non-food winkels die zijn verdwenen, van de 78 duizend vestigingen in 2010 waren er begin 2019 nog 67 duizend over: een afname van zo’n 15 procent. Het aantal voedingsspeciaalzaken bleef min of meer gelijk. Tegelijkertijd verdrievoudigde het aantal webwinkels tot 40 duizend in 2019. Ook het aantal mensen dat bij webwinkels aankopen heeft gedaan, is enorm toegenomen. In 2019 kocht 79 procent van de Nederlanders van 12 jaar of ouder iets via internet, in 2012 was dat nog 64 procent.
Hear in Europa: Beluister dit geluidsfragment en waan je in de winkelstraat van Heer.

De EU wil lokale winkeliers meer gaan steunen. Zo liggen er hulpprogramma’s en financiering klaar om de overstap te maken. Mkb-bedrijven met de ambitie om internationaal te groeien komen in aanmerking voor subsidies om ze te helpen op het gebied van onderzoek en innovatie. Daarmee wil de EU de verschillen in welvaart tussen regio’s verkleinen.

Hoenjet bezoekt regelmatig het Verenigd Koninkrijk, waar politici pleiten voor het creëren van een gelijk speelveld door extra belastingen te heffen op internetaankopen en dat te investeren in het behoud van de winkelstraat. Hij heeft besloten niet langer te wachten op dit soort steunmaatregelen. Sinds een jaar draait hij meer omzet online dan vanachter de fysieke toonbank. “Mijn webwinkel is de redding van mijn zaak geweest. Ik sluit om half twee ’s middags mijn deuren om ervoor te zorgen dat bestelde artikelen voor vier uur op de post kunnen. Mijn klanten verwachten dat ze hun bestelling de volgende dag in huis hebben. Een feestzaak zonder webwinkel bestaat niet meer.” Hij is de grote spelers te slim af door artikelen aan te bieden die zij niet verkopen.

Quote van Eurocommissaris Margrethe Vestager:
“De Europese economie is open en nauw verstrengeld met de rest van de wereld. Om hier blijvend van te kunnen profiteren, moeten we waakzaam blijven. Daarom hebben we de juiste instrumenten nodig om ervoor te zorgen dat buitenlandse subsidies onze markt niet verstoren, net zoals we dat doen voor nationale subsidies. Het witboek van vandaag leidt een belangrijke discussie over de vraag hoe de gevolgen van buitenlandse subsidies moeten worden aangepakt. De gemeenschappelijke markt is zeer belangrijk voor de welvaart van Europa en werkt alleen goed als er een gelijk speelveld is.”

Hoenjet geeft aan dat Europese samenwerking erg belangrijk is voor zijn onderneming. Voor zijn webshop doet hij zaken met bedrijven in Duitsland en België, veel van zijn klanten komen ook van over de grens. Tijdens de coronacrisis zag hij hoe verschillende regelgeving tussen landen tot oneerlijke concurrentie kan leiden. “Met name de grote webwinkels hebben gigantische winsten gedraaid over de rug van kleine eenmanszaken in België die dicht moesten blijven.”

Peter Beckers wijst op de lokale dimensie van ondernemerschap. Hij gelooft dat de echte ‘winkel van ons allemaal’ niet online te vinden is, maar juist bij de lokale middenstand. Beckers sponsort meerdere sportverenigingen en levert de apparatuur wanneer er evenementen zijn op het buurtplein. “In Heer dragen we zorg voor elkaar. Als lokale ondernemer sta je midden in de samenleving. Dat vertrouwen in elkaar betaalt zich uit.”

Waar in de winkelstraat een groeiend aantal panden wacht op een nieuwe huurder, zijn de etalages in het winkelcentrum nog goed gevuld. Een mix van landelijke winkelketens en lokale speciaalzaken trekt mensen uit de buurt en omliggende dorpen naar ‘De Leim’. In de rij bij de kaasboer en bakkerij leggen klanten uit dat ze hier winkelen vanwege de kwaliteit van de producten en de extra service. Echter één reden springt er toch wel uit: men koopt lokaal als ondersteuning van het behoud van het karakter van Heer.

De trouwe klant biedt enig houvast voor de lokale winkelier. Al lijkt dit geen duurzame oplossing voor het toekomstige behoud van de winkelstraat. “Heer vergrijst, mijn klanten dus ook”, zegt Peter Beckers. Hij heeft het zijn kinderen afgeraden om zijn zaak over te nemen, honderd jaar Beckers in Heer lijkt daarmee een onvervulde droom te worden. “De jonge generatie bestelt gelijk iets nieuws wanneer een product kapot gaat of uit de mode raakt. Zij kijken vooral naar de prijs en de leverdatum en niet naar de extra service en specialistische kennis die ik ze kan bieden.” Hoewel hij nog twintig jaar hoopt te werken tot zijn pensioen, blikt hij niet verder vooruit dan vijf jaar in de toekomst. “Ik zie deze straat veranderen in een plek voor studentenwoningen. Wellicht is dat een uitkomst, zes studenten die allemaal vierhonderd euro per maand huur betalen.”

Voor Hugo Hoenjet biedt zijn webwinkel een uitkomst, al voelt hij zich nu genoodzaakt om ook via grotere webwinkels te verkopen. “Ik moet mijn geld op een manier verdienen. Al voelt het wel alsof ik zo mijn ziel aan de duivel verkoop.” Hoenjet heeft zelf geen kinderen, maar hij zou het jonge mensen niet aanraden om een winkel te openen: “De speciaalzaak heeft geen toekomst meer. Onze generatie is de laatste der Mohikanen.”

Winkel jij bewust in de buurt om de lokale middenstand te steunen? Gezien de groei van het webwinkelen, waar zie jij kansen en uitdagingen voor ondernemers en consumenten?

Samenleven in een grenzeloze grensregio

“De eerste Amerikaan die de Siegfriedlinie overstak in 1944 is via Heer gekomen”, vertelt een Heerdenaar. Er speelde zich hier wel het een en ander af voor en tijdens de tweede wereldoorlog.

“Op de Keerderberg is een monument voor een aantal Belgen uit Maasmechelen en een Rus die hier, vlak vóór de bevrijding, door Duitsers zijn gefusilleerd.” Nu nog is dit een naargeestige plek voor sommigen, ook door de aanwezigheid van een gebouw dat vlak na de oplevering, aan het begin van de oorlog als Hitlerschool in gebruik genomen en later een jeugdgevangenis en internaat was.”

Met een vergrijzend Europa lijkt de Tweede Wereldoorlog voor steeds meer Europeanen een gebeurtenis uit het verre verleden. In verschillende landen en regio’s krimpt de bevolking. Migratie speelt hierbij ook een rol. Jonge Europeanen trekken van het platteland naar de stad, of naar andere landen binnen de EU. Net als migranten en vluchtelingen van buiten de EU zijn zij op zoek naar een betere toekomst.

In deze interactieve demografische atlas kun je per (EU) land ontdekken hoe de bevolking door de jaren heen verandert door emigratie en immigratie en wat de precieze samenstelling is van de beroepsbevolking (werkzaam en niet werkzaam) uitgedrukt in nationaliteit, gender, leeftijd, inkomen en armoederisico. Wil je meer lezen over wat deze cijfers nou betekenen voor de manier waarop de Europese (beroeps)bevolking zich tot 2060 ontwikkelt? Lees dan dit uitgebreide rapport, inclusief de vijf geschetste scenario’s voor 2060.

“De open grenzen in Europa vind ik wel wat beangstigend. Je weet niet wie er allemaal komen. Diegene die het echt nodig hebben, maar er komen er ook wel die hier niet hoeven te zijn. Ik ben wat bezorgd over die mensen in Griekenland die nu allemaal op elkaar gepakt in opvangkampen zitten, maar ja: wat kan ik doen?”

In Heer leven jong en oud, nieuwe en geboren Heerdenaren naast elkaar. Daar gaat het volgende verhaal over.

Een verschil van dag en nacht

Het Nonnenbos ligt tussen oud en jong in, maar weet de afstand tussen generaties niet te overbruggen.

“Zoiets als het Nonnenbos zul je verder niet echt vinden. Het is een vet mooie plek, zo tussen al het groen in.”

“Het is een natuurlijk parkje, niet zo aangelegd. Ik vind dat wel prettig.”

“Het is hier vooral leuk in de zomer, als het hier weer een beetje voller begroeid is, zoals nu, met een lekker zonnetje, bij het bankje.”

“Een fijn park, het is heerlijk voor een ommetje.”

Het Nonnenbos was vroeger de kloostertuin van klooster Opveld, een achttiende-eeuws landhuis waar de laatste twee zusters pas in 2018 vertrokken. Nu ligt het bos tussen oud en jong in. Letterlijk, want het grenst zowel aan zorgcentrum Croonenhoff als middelbare school Porta Mosana College, maar ook figuurlijk. Overdag maken veel ouderen een wandeling in het parkje, maar in de avond wordt het bos geclaimd door jongeren, die elkaar treffen bij een van de bankjes. Ze draaien muziek en laten afval achter. “Er wordt nogal eens wat gebruikt en er is wel eens wat vernield”, zegt meneer Tonigold (76), een van de ouderen die vanuit zijn woning uitkijkt op het Nonnenbos.

In de zomer is Heer ‘s avonds best levendig: op het terras van de Herremeniezaal zit het op warme dagen vol, bij buurtcafé ‘t Kölke is altijd volk te vinden en bij Aen de Wan repeteren en trainen verschillende verenigingen uit de buurt. Een ding valt op: het aantal jongeren op deze plekken is schaars. Ouderen uit de Croonenhoff hebben door waar de jeugd intussen uithangt, namelijk haast in hun eigen achtertuin. Een bewoonster hoort van haar buren regelmatig dat ze last hebben van de jongeren: “Ik hoor zelf nooit iets, maar de mensen die daarachter wonen, die horen van alles.”

Donderdagavond, tien uur, het schemert. Een vriendengroep chillt rondom de picknicktafel in het Nonnenbos. Ze komen er vaak rond dit tijdstip, maar hebben dan eigenlijk weinig van doen met de ouderen in de omgeving. “Ik denk eigenlijk niet dat ze last van ons hebben. Ik zie niet zo vaak oudere mensen”, vertelt Marciënne (16). Kunnen de jongeren zich indenken dat omwonenden zich onveilig voelen? “Misschien hebben ze last van het afval, maar ik kan me haast niet voorstellen dat ze bang voor ons zijn”, zegt Roemer (17), een andere jongere uit de vriendengroep. Marloes (17) vult aan: “We zouden altijd zeggen: we ruimen op, of we gaan weg. We doen echt niet moeilijk.”

Boris (16) en Marciënne (16)

Het is een verschil van dag en nacht, dat Nonnenbos, waarbij twee generaties elkaar eigenlijk niet zien. De leeftijdsgroepen komen weinig met elkaar in contact, al helemaal in de avond. Ze begrijpen elkaars realiteit niet, waardoor stereotypen ontstaan. De kloof tussen jong en oud loopt wellicht alleen nog maar op, want het Europese continent vergrijst in rap tempo. Naar verwachting zal het percentage tachtigplussers tegen het jaar 2100 meer dan verdubbeld zijn.

Voor de oudere generatie is de realiteit vooral dit: er wordt naar hun zeggen gedeald en gebruikt, de jongeren laten veel rommel achter. Soms bellen ouderen de politie. “Dan denk ik: wij doen niks verkeerd. We vallen niemand lastig”, zegt Boris (16). Marloes vindt het niet vreemd dat ouderen wellicht last hebben van afval of geluidsoverlast, maar voelt ook dat alle groepen jongeren over één kam worden geschoren: “Het is wel vervelend dat we als één groep worden gezien. Hangjongeren zijn eigenlijk gewoon jongeren die ergens zitten. Dat wordt altijd in negatief daglicht gezet, omdat ze overlast veroorzaken. Je bent de mens die je niet wilde worden: het idee dat om een hangjongere heen hangt, zo wil je niet zijn.”

Op 1 juli presenteerde de Europese Commissie voor het eerst een rapport over de impact van demografische verandering. De impact van demografische verandering (en in Europa betekent dat snelle vergrijzing en lagere geboortecijfers) is vooral voelbaar op vier vlakken: 1. de arbeidspopulatie wordt steeds kleiner; 2. nationale gezondheidssystemen komen onder druk te staan (zoals is gebleken tijdens de COVID-19 pandemie; 3. nationale budgetten komen onder druk te staan omdat er minder mensen werken en er meer zorg nodig is; 4. de regionale impact kan erg verschillen en in sommige gebieden desastreus zijn.

Oplossingen vanuit gemeenten bestaan vaak uit het wegjagen van de jongeren met een pieptoon die alleen tot de leeftijd van 23 hoorbaar is of de toewijzing van hangplekken. Het is echter goed voor te stellen dat jongeren zo’n plek liever niet toegewezen krijgen, maar liever zelf op zoek gaan naar een ontmoetingsplaats. Het Nonnenbos aan ze ontnemen is dus niet zozeer een uitkomst. Kan de afstand tussen de verschillende gebruikers van het Nonnenbos op een andere manier verkleind worden?

Misschien lukt dat door te begrijpen waarom de jongeren kiezen voor die plek: wat is die andere realiteit, die het Nonnenbos ‘s avonds tekent? De vriendengroep ging in eerste instantie naar dit park, omdat het direct naast school ligt, legt Lucas (17) uit: “In tussenuren of na school, is het altijd: komt er nog iemand langs het bos?” Maar ook buiten schooluren kiezen ze voor deze plek. Iedereen woont verspreid door Maastricht en Heer ligt centraal.

De demografische evolutie in Europa wordt stilaan een tikkende en dure tijdbom. De gemiddelde leeftijd in 2018 bedroeg 43,1 jaar, leren cijfers van Eurostat, de Europese statistische dienst. Nergens anders ter wereld ligt die gemiddelde leeftijd zo hoog. De voorzitster van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, ziet welke impact dit heeft op rap vergrijzende regio’s. Daarom stelde zij een de Kroatische vicevoorzitter Dubravka Suica aan. Zij gaat aan de slag met het versterken van solidariteit tussen verschillende leeftijdsgroepen en het uitwerken van een plan om plattelandsgebieden te ondersteunen bij de aanpak van onder meer ontvolking en verdwijnende dienstverlening.
Roemer (17), Pepijn (16) en Lucas (17)

Door alle tijd die ze er doorbrengen, is het bos veel meer gaan betekenen voor de vriendengroep, dan alleen een plek om te hangen. Roemer verkiest het bijvoorbeeld boven andere locaties in Maastricht: “We zitten ook wel eens op andere plekken, maar hier zit je midden in het bos, dus ik vind dat lekkerder. Je bent meer in harmonie met je omgeving. Misschien klinkt dat zweverig, maar ik meen het wel.”

Het Nonnenbos zorgt voor verbinding tussen de vrienden: “Natuurlijk word je hier hechter met mensen. De groep wordt ook groter en gezelliger dan wanneer je op school blijft zitten”, zegt Marloes. Lucas herkent zich hierin, maar voegt ook nog toe dat hij vrienden heeft die hij niet had gekend zonder het bos: “Ik heb hier wel eens nieuwe vrienden gemaakt, van verschillende vriendengroepen die hier zitten. Je connect op die manier wel met meerdere mensen.”

De jongeren vinden in het bos dezelfde geborgenheid die andere generaties in Heer vinden in een plek als Aen de Wan of de gemeenschappelijke ruimte van het verzorgingstehuis. Het Nonnenbos is op een natuurlijke manier gaan fungeren als een buurthuis voor deze middelbare scholieren: het is een afspreekplek waar iedereen van weet, er is altijd iemand op te trommelen die mee wil. Roemer: “Laat ik het zo zeggen, voor deze vriendengroep is het zo: als het Nonnenbos er niet was geweest, waren we niet op deze manier bevriend geweest.”

Ervaar jij een kloof tussen jong en oud; en hoe zouden we deze tegenstellingen bespreekbaar kunnen maken?

Hear in Europa: Beluister een compositie die je meevoert door het nachtelijke Nonnenbos.

Niet alleen jongeren en ouderen zijn op zoek naar een eigen plek in Heer. Ook mensen van buiten Heer en zelfs van buiten Nederland of Europa vestigen zich steeds vaker hier om er hun nieuwe thuis te maken. Over het algemeen wonen Heerdenaren, Belgen, Duitsers, mensen uit de randstad, expats, migranten en vluchtelingen vreedzaam naast en met elkaar. Toch brengt het ook nieuwe uitdagingen met zich mee.

Zo vertelt een bewoner:

“Mijn broer is een stuk donkerder dan ik. Telkens als hij naar Aken ging werd hij gecontroleerd aan de grens, omdat men dacht dat hij van niet-Europese afkomst was.”

Europees stemmen

En hoewel het in de Euregio Maas-Rijn heel normaal is om als Belg bijvoorbeeld in Nederland te wonen, het voor overheden van de lidstaten soms lastig is om mee te gaan in die flexibiliteit: “Ik wilde als Belg graag stemmen in Nederland maar dat mag alleen voor de gemeenteraad, en het waterschap. Bij de verkiezingen voor het Europees parlement kreeg ik niet eens een stembiljet toegezonden: de Belgische ambassade in Nederland bleek daarvoor verantwoordelijk. Ze lieten de biljetten wel bezorgen bij Belgen die in Den Haag wonen maar vonden het te kostbaar om ze door heel Nederland via de post te sturen. Ik werd daar zo boos over dat ik me onder andere daarom heb laten naturaliseren tot Nederlander.”

Hier en Nu, Hier en Daar

De verhalen van Heer tonen hoe de Europese idealen en besluiten lokale gemeenschappen beïnvloeden. Waar in Brussel wordt gepleit voor een Green Deal, oogsten mensen aan de rand van Heer hun eigen biologische groenten en fruit. In tijden van ‘vandaag besteld, morgen in huis’, investeert de lokale winkelier nog altijd in de verbondenheid met de Heerdenaar. In een vergrijzend continent zoeken jongeren hun identiteit in de geborgenheid van een kloostertuin.

Grensoverschrijdend ondernemen, investeren, reizen en leven is in deze Euregio de gewoonste zaak van de wereld, de architectuur kent invloeden uit de grenslanden en (kleine) culturele verschillen zijn alom zichtbaar in Heer. Het lijkt hier net Europa in het klein.

Hier in Europa

De verhalen laten de veelkleurigheid zien van verschillende gemeenschappen die zich allemaal thuis voelen op dezelfde plek. In Heer ervaren mensen bewust, maar vooral onbewust, de kansen en uitdagingen van het Europa van vandaag. Overal in Europa zijn lokale gemeenschappen zoals in Heer. Wat is de rol van Europa in de lokale gemeenschappen van bijvoorbeeld de Beierse dorpen, de ondernemers van Litouwen, de buitenwijk van Boekarest of kustplaatsjes in de Portugese Algarve?

Waar is jouw Hier in Europa?

Laat het ons weten via:

 

#HierinEuropa

Redactie

Studio Europa Maastricht
Gonny Willems, Annelies van Rijen, Melih Özkardes en Roos Stalenhoef, Projectleiding en eindredactie

Dear Hunter
Marlies Vermeulen en Remy Kroese, Onderzoekers en Cartopologen

Are We Europe
Job Zomerplaag, Coördinator en redacteur
Stijn Frankfoorder, Facilitator
Giliam Ganzevles, Art director
Asja Keeman, Grafisch ontwerpster
Gina Siliquini, Fotografe
Glenn Westenberg, Videograaf
Marc Mahfoud, Componist / Sound designer
Julian Buijzen, Redacteur
Vera Vaessen, Journaliste

Met dank aan: Het Huis voor de Pelgrim, Stichting Moetiara Maloekoe, LOCOtuinen, Electro World Beckers, Specialiteitenhuis ’t Rommedoeke, Hoenjet Party-Time, Rooms-katholieke parochie van Sint-Petrus’ Banden, Koninklijke Harmonie van Heer, Sven Hendrikx, de Skronsels en iedereen die heeft bijgedragen aan de totstandkoming van dit project.

Een innovatieve samenwerking van

logo dear hunterlogo studio europa maastrichtlogo are we europe

Medegefinancierd door de Europese Unie

EU logo

Wie Europa wil kennen, beleeft de (Europese) verhalen van de Maastrichtse wijk Heer. Klik op de kaart voor een verhaal, of scroll door de tekst.